ಅಜಂತಾ-ಎಲ್ಲೋರ ಶಿಲ್ಪಕಲೆ

ಅಜಂತಾ ಮತ್ತು ಎಲ್ಲೋರ ಗುಹೆಗಳು ಹಿಂದು, ಬೌಧ್ಧ, ಜೈನ ಧರ್ಮಗಳಿಗೆ ಸಾಕ್ಷಿಯಾಗಿ ನಿಂತಿವೆ. ಇದೊಂದು ಮಹಾರಾಷ್ಟ್ರದ ಔರಂಗಾಬಾದ್ ಹತ್ತಿರವಿರುವ ಐತಿಹಾಸಿಕ ತಾಣ. ಈ ಗುಹೆಗಳು ಯುನೆಸ್ಕೋದಿಂದ ವಿಶ್ವಪಾರಂಪರಿಕ ತಾಣವೆಂದು 1983ರಲ್ಲಿ ಘೋಷಿಸಲ್ಪಟ್ಟಿದೆ. ಕ್ರಿ.ಪೂ. 2ನೇ ಶತಮಾನದಿಂದ ಕ್ರಿ.ಶ. 6  ಶತಮಾನದವರೆಗಿನ ಇತಿಹಾಸವನ್ನು ಈ ಗುಹೆಗಳು ಸಾದರ ಪಡಿಸುತ್ತವೆ. ಈ ಗುಹೆಗಳು ಸಂಪೂರ್ಣಗೊಳ್ಳಲು ತೆಗೆದುಕೊಂಡಿದ್ದು, ಅಚ್ಚರಿಪಡುವಂತಹ 800 ವರ್ಷಗಳು ಎಂದು ನಂಬಲಾಗಿದೆ.

1.ಅಜಂತಾ ಗುಹೆಗಳು:

30 ಗುಹೆಗಳ ಗುಂಪಾಗಿರುವ ಅಜಂತಾವು, ಬೌದ್ಧ ಚೈತ್ಯಗಳಿಗೆ ಮತ್ತು ವರ್ಣಚಿತ್ರಗಳಿಗೆ ಹೆಸರುಪಡೆದಿವೆ. ಅಘಾದವಾದ ಕಲ್ಲುಬಂಡೆಗಳನ್ನು ಕೊರೆದು ಇಲ್ಲಿ ಗುಹೆಗಳನ್ನು ನಿರ್ಮಿಸಲಾಗಿದೆ. 

• ಕಂಡು ಹಿಡಿದಿದ್ದು ಹೇಗೆ?

ಕ್ರಿ.ಪೂ. 2ನೇ ಶತಮಾನದಲ್ಲಿ ಈ ಗುಹೆಗಳು ನಿರ್ಮಾಣಗೊಂಡಿದ್ದರೂ, 19ನೇ ಶತಮಾನಗಳವರೆಗೂ ಇದರ ಪರಿಚಯ ಇರಲಿಲ್ಲ. ಕೆಲವು ಬ್ರಿಟಿಷ್ ಸೈನಿಕರು 1819ರಲ್ಲಿ  ಬೇಟೆಯಾಡಲು ಬಂದ ಸಮಯದಲ್ಲಿ ಕುದುರೆ ಪಾದರಕ್ಷೆಯ ಆಕಾರದ ಕಲ್ಲಿನ ಆಕೃತಿಯನ್ನು ಆಕಸ್ಮಿಕವಾಗಿ ಕಂಡರು. ಇದರಿಂದ ಮನಸ್ಸೋತ ಅವರು, ವನರಾಶಿಯ ಹಿಂದೆ ಅಡಗಿದ್ದ ಮತ್ತಷ್ಟು ಗುಹೆಗಳನ್ನು ಅನ್ವೇಷಿಸಲು ಹೊರಟರು. ಬಳಿಕ ಪುರಾತತ್ವ ಶಾಸ್ತ್ರಜ್ಞರ ತಂಡ ಇಲ್ಲಿ ಉತ್ಖನನ ಕೈಗೊಂಡಾಗ ನಿಬ್ಬೆರಗಾಗುವ ಸಂಗತಿಗಳನ್ನು ಬಯಲಾದವು.

• ಬುದ್ಧನ ಜೀವನ ಚರಿತ್ರೆ:
  ಉತ್ಖನನದಿಂದ ಬೌದ್ಧ ಸ್ಮಾರಕಗಳ ಹಲವು  ಸ್ತೂಪಗಳು, ದ್ವಾರಪಾಲಗಳು, ವಿಹಾರಗಳು, ಚೈತ್ಯಗಳು, ವರ್ಣಚಿತ್ರಗಳನ್ನು ಹೊರತೆಗೆಯಲಾಯಿತು. ಇಲ್ಲಿ ಒಟ್ಟೂ ಒಟ್ಟೂ 29 ಗುಹೆಗಳಿದ್ದು, ಇವು ಬುದ್ಧನ ಜೀವನಕ್ಕೆ ಸಂಬಂಧಿಸಿದ ಗಮನಾರ್ಹ ಕತೆಗಳನ್ನು ಪ್ರದರ್ಶಿಸುತ್ತವೆ. ಗುಹೆಗಳಲ್ಲಿನ  ವರ್ಣ ಚಿತ್ರಗಳಿಗೆ ಕೆಂಪು, ಹಳದಿ, ಕಾವಿ ಮಣ್ಣು, ತಿಳಿ ಹಸಿರು ಬಣ್ಣ, ಜಿಪ್ಸಮ್, ನೀಲರತ್ನದ ಪುಡಿಗಳನ್ನು ಬಳಸಲಾಗಿದೆ.
  
  

 2.ಎಲ್ಲೋರದ ಗುಹೆಗಳು: 

ಔರಂಗಾಬಾದ್ನಿಂದ 30 ಕಿ.ಮೀ ದೂರದಲ್ಲಿರುವ  ರಾಷ್ಟ್ರಕೂಟ ಕನ್ನಡ ಅರಸರಿಂದ ನಿರ್ಮಿಸಲ್ಪಟ್ಟ ಒಂದು ಪುರಾತತ್ವ ಪ್ರದೇಶ. ಕಲ್ಲಿನಿಂದ ಕೆತ್ತಿದ ಬೌದ್ಧ, ಹಿಂದು ಮತ್ತು ಜೈನ ದೇವಸ್ಥಾನ ಮತ್ತು  ಸನ್ಯಾಸಿಗಳ ಮಂದಿರಗಳನ್ನು ಒಳಗೊಂಡ 34 ಗುಹೆಗಳಿವೆ. ಈ ಗುಹೆಗಳನ್ನು 5 ಮತ್ತು ಆರನೇ ಶತಮಾನಗಳ ಮಧ್ಯೆ ನಿರ್ಮಿಸಲಾಗಿದೆ. ಅವುಗಳಲ್ಲಿ 12 ಬೌದ್ಧ ಗುಹೆಗಳು, 17 ಹಿಂದು ಮತ್ತು 5 ಜೈನ ಗುಹೆಗಳಾಗಿವೆ.

• ವಿಶ್ವಕರ್ಮಗುಹೆ:

ಬೌದ್ಧಗುಹೆಗಳಲ್ಲಿ 10ನೇ ಗುಹೆ ವಿಶ್ವಕರ್ಮವೊಂದೇ ಚೈತ್ಯ ಗೃಹವಾಗಿದೆ. ಇದನ್ನು ಸ್ಥಳೀಯವಾಗಿ ಸುತಾರ್ ಕ ಜೋಪ್ಡ (ಬಡಗಿಯ ಗುಡಿಸಲು) ಎಂದು ಕರೆಯಲಾಗುತ್ತದೆ. 3.30 ಮೀ.ಎತ್ತರದ ವ್ಯಾಖ್ಯಾನ ಮುದ್ರ (ಬೋಧನ ಭಂಗಿ) ಕೆತ್ತಲಾಗಿದೆ. ಬಹು ದೊಡ್ಡದಾದ ಬೋಧಿ ವೃಕ್ಷವನ್ನು ಹಿಂಬದಿಯಲ್ಲಿ ಕೆತ್ತಲಾಗಿದೆ. ಗುಹೆ ಚೈತ್ಯ ಕಮಾನಿನ ಮೇಲು ಛಾವಣಿಯನ್ನು ಹೊದಿದೆ. ಇದರ ಅಡ್ಡಪಟ್ಟಿಗಳನ್ನು ಮರದ ಕೆತ್ತನೆಗಳನ್ನೋಲುವಂತೆ ಕಲ್ಲಿನಲ್ಲಿ ಕೆತ್ತಲಾಗಿದೆ.

• ದಶಾವತಾರ ಗುಹೆ:

ಇದು 15ನೇ ಗುಹೆಯಾಗಿದ್ದು ಬೌದ್ಧ ಸನ್ಯಾಸಿ ಮಂದಿರವಾಗಿತ್ತು. ಮಧ್ಯಭಾಗದಲ್ಲಿ ಒಂದೇ ಕಲ್ಲಿನಲ್ಲಿ ಕೆತ್ತಿದ ಮಂಟಪ ಮತ್ತು ಹಿಂಬದಿಯಲ್ಲಿ ಎರಡು ಮಹಡಿಯ ಕೊರೆದ ಮಂದಿರಗಳನ್ನು ಒಳಗೊಂಡಿದೆ.
 

• ಹಿಂದು  ಗುಹೆಗಳು:

ಎಲ್ಲೋರದ ಹಿಂದು ಗುಹೆಗಳು ಆರನೇ ಶತಮಾನದ ಅಂತ್ಯದಿಂದ 8ನೇ ಶತಮಾನದ ಕೊನೆಯವರೆಗೆ ನಿರ್ಮಾಣಗೊಂಡವು. 16ನೇ ಗುಹೆ ಕೈಲಾಸ ಅಥವಾ ಕೈಲಾಸನಾಥ ಎಂದು ಪ್ರಸಿದ್ಧವಾಗಿದೆ. ಇದು ಎಲ್ಲೋರದ ಸಾಟಿಯಿಲ್ಲದ ಆಕರ್ಷಣೆಯ ಕೇಂದ್ರಬಿಂದು.

• ಜೈನ ಗುಹೆ:

ಎಲ್ಲೋರದಲ್ಲಿನ 5 ಜೈನ ಗುಹೆಗಳು 9 ಮತ್ತು 10ನೇ ಶತಮಾನಕ್ಕೆ ಸೇರಿವೆ. ಜೈನ ತತ್ವಜ್ಞಾನದ ಮತ್ತು ಸಂರ್ಪದಾಯದ ಒಂದು ನಿಶ್ಚಿತ ಸ್ವರೂಪವನ್ನು ಜೈನಗುಹೆಗಳು ಹೇಳುತ್ತವೆ.